Ung thư tuyến giáp thể nhú: Hiểu đúng để không bị điều trị quá mức

Bạn có biết? Rất nhiều người khỏe mạnh tại Việt Nam bỗng trở thành “bệnh nhân ung thư” chỉ sau một lần siêu âm tuyến giáp định kỳ. Điều này đang tạo nên một “đại dịch y tế thầm lặng” cần được nhìn nhận nghiêm túc.

1. Chuyện gì đang diễn ra?

Trong 10–15 năm qua, số ca ung thư tuyến giáp tại Việt Nam tăng vọt – chủ yếu là ung thư tuyến giáp thể nhú kích thước nhỏ (papillary thyroid microcarcinoma – PTMC), thường phát hiện tình cờ qua siêu âm.

Nguyên nhân không đến từ ô nhiễm hay chế độ ăn, mà từ việc siêu âm tuyến giáp được đưa vào mặc định trong các gói khám sức khỏe định kỳ – ngay cả khi người khám không có triệu chứng hay yếu tố nguy cơ.

2. Từ người khỏe mạnh trở thành bệnh nhân ung thư

Sau khi siêu âm, nhiều người được thông báo có nhân tuyến giáp rất nhỏ (thường chỉ vài mm), sau đó được chỉ định:

• Chọc kim nhỏ (FNA)
• Sinh thiết
• Thăm khám chuyên khoa và phẫu thuật

Kết quả: được gắn nhãn “ung thư tuyến giáp thể nhú”, dù nhiều trường hợp không ảnh hưởng đến sức khỏe hay tuổi thọ.

3. Ung thư tuyến giáp thể nhú có nguy hiểm không?

Theo các nghiên cứu tại Nhật Bản, Hàn Quốc và Hoa Kỳ, phần lớn u giáp thể nhú kích thước <10mm không phát triển thêm, không di căn, không gây triệu chứng. Nhiều bệnh nhân sống bình thường cả đời mà không cần điều trị.

Điều trị quá mức (overtreatment) với các u giáp nhỏ có thể gây ra:

• Mổ cắt tuyến giáp
• Đốt nhân bằng sóng cao tần
• Dùng hormone suốt đời
• Lo âu, chi phí cao và theo dõi kéo dài

4. Đây có phải là ung thư thật sự?

Khái niệm chẩn đoán quá mức (overdiagnosis) đang được cảnh báo trên toàn thế giới. Việc phát hiện những khối u không gây hại có thể khiến người bệnh phải gánh chịu những điều trị không cần thiết, trong khi tỷ lệ tử vong không thay đổi.

Các tổ chức y tế quốc tế như USPSTF và ATA khuyến cáo: Không nên tầm soát tuyến giáp ở người không có triệu chứng hoặc yếu tố nguy cơ.

5. Cần làm gì để tránh điều trị quá mức?

Đối với bác sĩ

• Chỉ siêu âm tuyến giáp khi có triệu chứng hoặc yếu tố nguy cơ.
• Áp dụng hệ thống phân loại TIRADS/ACR để đánh giá nguy cơ.
• Cân nhắc kỹ trước khi chỉ định chọc FNA hoặc phẫu thuật.
• Không theo dõi lâu dài với nhân giáp nhỏ, lành tính, ổn định.

Đối với người dân

• Không nên hoảng sợ nếu phát hiện nhân giáp nhỏ.
• Chủ động hỏi bác sĩ: “Có nguy cơ không?”, “Có thể theo dõi thay vì mổ không?”
• Tìm hiểu về phương pháp theo dõi chủ động (active surveillance) – đã được chứng minh là an toàn.

Đối với hệ thống y tế

• Xem xét lại việc đưa siêu âm tuyến giáp vào các gói khám định kỳ.
• Đào tạo lại bác sĩ về chỉ định siêu âm và điều trị hợp lý.
• Ưu tiên sức khỏe người dân hơn là doanh thu.

6. Kết luận

Đừng biến người khỏe mạnh thành bệnh nhân. Ung thư tuyến giáp thể nhú không phải lúc nào cũng nguy hiểm, nhưng điều trị quá mức có thể gây hại lớn.

Đã đến lúc cả bác sĩ và người dân cần tỉnh táo, hiểu đúng để cùng đưa ra quyết định y khoa sáng suốt, vì sức khỏe thực sự.

Bài viết được tham khảo từ ý kiến chuyên môn của BS CKII Nguyễn Hữu Hòa – Chuyên gia Ung bướu, Cố vấn chuyên môn Phòng khám đa khoa Pasteur.